Zrozumieć fobię społeczną – na czym polega?

Fobia społeczna, inaczej znana jako nerwica społeczna lub lęk społeczny, należy do grupy lękowych zaburzeń nerwicowych. To jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych, które polega na tym, że chory odczuwa lęk we wszystkich lub w niektórych sytuacjach społecznych. Taka definicja jest dość szeroka – wiele osób doświadcza różnych objawów fobii społecznej. To, czy mamy do czynienia z zaburzeniem, czy ze zwyczajną nieśmiałością i introwersją, oceni doświadczony psycholog lub psychoterapeuta. Kluczem do postawienia trafnej diagnozy jest analiza nie tylko myśli, ale też zachowań pacjenta. 

Czym fobia społeczna NIE JEST – najpopularniejsze mity

Ponieważ społeczeństwo nie jest jeszcze wystarczająco otwarte na zagadnienia chorób psychicznych, fobia społeczna często spotyka się z niezrozumieniem. Jak każda nerwica lękowa, bywa sprowadzana do nieporadności życiowej i uważana za wymyślony problem. Oto najpopularniejsze mity, z powodu których lęk społeczny nie zawsze jest właściwie rozpoznawany i leczony:

  • Jesteś tylko nieśmiały – mit, który sugeruje, że wystarczy nabrać pewności siebie, aby poradzić sobie z fobią społeczną. W rzeczywistości nieśmiałość określana jest jako pewien stan psychiczny, a lęk społeczny jest realnym zaburzeniem.
  • Osoby z fobią społeczną nie wychodzą z domu – niekiedy fobia społeczna utożsamiana jest ze zjawiskiem hikikomori, które w rzeczywistości może wiązać się z tym zaburzeniem, lecz nie musi. Wiele osób, których dotyczy społeczna nerwica lękowa, nauczyło się funkcjonować wśród ludzi i sprawia wrażenie zdrowych.
  • Lęk społeczny to to samo, co bycie aspołecznym – zachowanie aspołeczne jest możliwym skutkiem fobii społecznej, jednak nie wystarcza do jej zdiagnozowania i nie wyjaśnia jej przyczyn.
  • Fobia społeczna występuje bardzo rzadko – niestety nie jest to prawda. Niektórzy badacze uważają lęk społeczny za chorobę cywilizacyjną. Ta specyficzna nerwica lękowa może dotyczyć nawet 3-13% ogólnej populacji. 

Kiedy podejrzewać fobię społeczną?

Nie umniejszając lękowi. Jest to emocja której warto się przyjrzeć. Którą warto pytać co takiego się dzieje, że odczuwam lęk? Daje informacje (jak każda emocja), że „coś się dzieje”. Lęk jest Twoim obrońcą, przyjacielem. Wyobraź sobie kogoś kto dobrze Ci życzy i chciałby zapewnić Ci bezpieczeństwo. Taki właśnie jest lęk. Sprzymierzeniec, przyjaciel. Czasami bywa „nadopiekuńczy” gdy jest go zbyt dużo. Jednak „zawsze chce dobrze”. Z lękiem jest jak z rodzicem, który „wie lepiej”. Tak naprawdę dostajesz za dużo troski z jego strony, jednak jemu wydaje się, że tak „powinno” być.

Zobacz ile troski jest w lęku. Jednak czasami ryzyko i wyjście poza lęk jest początkiem zdrowienia. Kontakt z lękiem nie jest przyjemny. Jednak jest pomocny w poprawie jakości życia.  

Kiedy podejrzewać fobię społeczną?

Społeczna nerwica lękowa nie ogranicza się do negatywnych myśli na własny temat. Zazwyczaj powoduje szereg charakterystycznych zachowań, które są zauważalne dla najbliższych i stają się przyczyną wizyty u psychologa. Przyjrzyjmy się niepokojącym działaniom, których przyczyną może być fobia społeczna.

  • Rezygnacja z życia towarzyskiego – utrzymywanie kontaktów ze znajomymi może być bardzo uciążliwe dla osoby dotkniętej fobią społeczną. Częściej szuka ona kontaktów internetowych, w których nie musi przebywać z rozmówcą w jednej przestrzeni.
  • Powaga i cichość w kontaktach ze znajomymi – nadmierna kontrola własnego zachowania może spowodować przesadną powagę. Lęk społeczny często utrudnia swobodną rozmowę z osobami, których nie znamy bardzo blisko. Możliwe, że mimika twarzy jest uboga, a zachowanie nienaturalnie powściągliwe.
  • Unikanie publicznego jedzenia i picia – jako nerwica lękowa, fobia społeczna wiąże się z irracjonalnym dyskomfortem i lękiem w związku z codziennymi zjawiskami. Osoba chora może unikać publicznego spożywania posiłków, gdyż nie chce, by inni ludzie obserwowali jej sposób jedzenia lub po prostu traci apetyt z powodu nieustannie przeżywanego strachu.
  • Unikanie rozmów z autorytetami – lęk społeczny może uniemożliwiać konfrontacje, które są stresujące nawet dla osób zdrowych. Przykładem jest rozmowa z szefem lub nauczycielem. Nerwica lękowa może sprawiać, że dotknięta nią osoba woli być traktowana niesprawiedliwie niż zgłosić jakieś zastrzeżenie. 
  • Panika w związku z wystąpieniami publicznymi – kiedy osoba z fobią społeczną jest zmuszona do publicznego zabrania głosu, może odczuwać psychosomatyczne objawy lęku, takie jak drżenie, kołatanie serca, nadmierne pocenie się czy utrudniony oddech.
  • Nadużywanie substancji psychoaktywnych – czasami chęć ucieczki przed negatywnymi emocjami prowadzi do uzależnienia od alkoholu lub narkotyków.

Zazwyczaj trudno określić, jaką przyczynę ma fobia społeczna. Na jej rozwój mają wpływ czynniki biologiczne – genetyczne i neurochemiczne, psychologiczne i społeczne. Powstawanie fobii może wyjaśniać teoria uczenia się, która mówi, że objawy są wyuczonymi zachowaniami w reakcji na określone bodźce. Staje się to kluczem do skutecznej terapii – odwracania wypracowanych nawyków.

Zobacz ile troski jest w lęku. Jednak czasami ryzyko i wyjście poza lęk jest początkiem zdrowienia. Kontakt z lękiem nie jest przyjemny. Jednak jest pomocny w poprawie jakości życia.  

Łukasz Zdebelak

Członek Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej

  • Psycholog – absolwent Wydziału Nauk Społecznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
  • Psychoterapeuta poznawczo-behawioralny w procesie certyfikacji – w trakcie Szkoły Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu SWPS w Poznaniu, ubiega się o Europejski Certyfikat Terapii Poznawczej i Behawioralnej (EABCT) oraz Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (PTTPB)

Zapisz się do newslettera

Informacje o nowych artykułach i sposobach walki z fobią społeczną prosto na Twój e-mail